ULOGA SPC U GLORIFICIRANJU ČETNIŠTVA

Tekst: Violeta Cvejić/Pobjeda

Foto: HRAM

Borba protiv antifašizma traje već 30 godina, udružile su se sve tri grane vlasti, to je bio udar države na politiku sjećanja, promijenjeni su udžbenici istorije, potpuno je sluđeno srpsko društvo što je ogroman problem za odnose sa susjednim narodima, koji su bili žrtve četnika. U tome je i SPC imala veliku ulogu jer je još osamdesetih godina ušla u politiku, svoj ugled je založila za politiku teritorijalnih osvajanja, danas ne ispušta svoj politički položaj i daje podršku režimu kakva nikada nije postojala” kaže za Pobjedu istoričarka dr. Dubravka Stojanović, profesorica Filozofskog fakulteta u Beogradu.

Ističe da kada ubijedite ljude da su ugroženi oni se ,,priviju“ oko svog diktatora i predaju mu svu vlast samo da ih zaštiti. Prema njenim riječima tako se ovdje vlada već skoro 40 godina i u tome je SPC odigrala jednu od ključnih uloga.

• Već duže vrijeme se u Srbiji glorifikuju četnici čime se potpuno briše antifašizam. Zašto je revizionizam pobijedio istorijske činjenice?

Zato što je to političko, a ne istorijsko pitanje. To je počelo već u vrijeme Miloševića, ali da kažem diskretno, jer su njemu još uvijek bili važni JNA, SUBNOR i njegova žena pa nije mogao sasvim da izvrne istoriju Drugog svjetskog rata. To se dogodilo u punoj mjeri poslije Miloševićevog pada, Tu su se udružile sve tri grane vlasti – zakonodavna je donijela zakon kojim su izjednačeni četnici i partizani, sudska je rehabilitovala nekadašnje osuđene kolaborante, a izvršna mijenjala praznike, imena ulica, simbole… To je bio snažan udar države na politiku sjećanja koji je posebnu dimenziju imao u promjeni udžbenika istorije u kojima je sve izvrnuto, pa su partizani postali kolaboranti koji su vršili ratne zločine, dok su kod četnika izbrisani i kolaboracija i zločini. Novim vlastima je bilo važno da nađu svoje istorijske pretke i pobijede prethodni režim i na terenu sjećanja. Tako se politika istorije pokazala kao moćnija od naučno utvrđenih činjenica.

• Promociju četništva ne osporavaju ni opozicione partije, u javnom prostoru nastupaju oni koji se zalažu za rehabilitaciju kvislinga… Što je cilj te retrogradne politike?

Ukratko – oni su svi antikomunisti, ali ne uspijevaju da razdvoje svoju ideologiju od događaja u Drugom svjetskom ratu. To je kao da zato što ste antistaljinista ne priznajete pobjedu Crvene armije! Tako su uspjeli sve da pobrkaju i da zagaze u vrlo opasne vode u kojima su izbrisali antifašizam kao ključnu evropsku vrijednost. Kad izbrišete ili relativizujete granicu između antifašizma i kolaboracije onda sve postaje moguće. To je potpuno sluđivanje srpskog društva i ogroman problem za odnose sa susjednim narodima koji su bili žrtve četnika. Ali ovdje kao da niko ništa više ne vidi.

• SPC je direktno ušla u politiku u Srbiji, Crnoj Gori, Republici Srpskoj u promociji i širenju „srpskog sveta“. Izloženi smo neprestanoj agresiji laži i isticanju da su samo Srbi stradali u istoriji, veličamo ratne zločince…. Kakva je sudbina našeg društva u takvim okolnostima?

SPC je u politiku ušla odavno, već početkom osamdesetih godina, kada je prva pokrenula priču o ugroženosti Srba i neophodnosti da se njihov položaj ,,ustavno promijeni“, što je bilo otvaranje procesa koji je doveo do rušenja Jugoslavije.

Nametnuli su se kao politički faktor, učestvovali su u stvaranju tog pogubnog samoviktimizirajućeg narativa koji je napravljen jer se tako najlakše zbijaju redovi, homogenizuje nacija. Kad ubijedite ljude da su ugroženi oni se ,,priviju“ oko svog diktatora i predaju mu svu vlast samo da ih zaštiti. Tako se ovdje vlada već skoro 40 godina i u tome je SPC odigrala jednu od ključnih uloga jer je svoj autoritet založila za jednu agresivnu politiku teritorijalnih osvajanja.

Sjetimo se samo da su na početku, ranih osamdesetih, najglasniji bili upravo najviši crkveni velikodostojnici – Amfilohije, Atanasije, Irinej Bulović, ali i mediji koji su pripadali crkvi. I oni taj svoj politički položaj ne ispuštaju. Sada se patrijarh bavi i ženskim pitanjem, pitanjem rodno senzitivnog jezika i tako dalje. Sve dajući podršku vladajućem režimu kakva nikada ranije nije postojala. Ali ono što jeste problem je – što se društvo ne buni. Ni protiv čega…

• Antifašizam je jedna od osnovnih evropskih vrijednosti, što je važilo i kod nas. Kako ćemo se vratiti na taj evropski put za koji se trenutno zalažemo samo na riječima?

Sada sve izgleda izgubljeno jer taj ,,anti-antifašizam“, kako je tu pojavu nazvao prof. Todor Kuljić, vlada ovde predugo, bar trideset godina. I čini se da je nemoguće to pobijediti. Ali moramo vjerovati da je promjena moguća i povratak na ključne evropske vrijednosti, jer duboko verujem da će, ako se to ne desi, to biti i definitivan kraj srpskog društva. Ono se već rastače. Ubistva, posebno ubistva žena su gotovo svakodnevna stvar. Nasilje je prevladalo, društvo kao da je iskočilo iz šina. Kao da više nema granica, da se ne zna što je dobro, a što loše. Zato govorim o kraju društva ili bar društva kao uređene zajednice.